Spichlerz Obywatelski w Mławie (cz. 2.)

Do roku 1868 spichlerz obywatelski w Mławie był zarządzany przez Dom Zleceń Rolników Płockich, poprzez agencję i pełnomocnika Jana Markowskiego.

Znacznie wcześniej zaczęły się jednak problemy. W czasie powstania styczniowego władze rosyjskie zajęły spichlerz i przeznaczyły go na więzienie dla schwytanych powstańców.

W związku z tym agencja zarządzająca spichlerzem zmuszona została do przeniesienia swojego kantoru ze spichlerza do mieszkania dr Stępniewskiego na Zielony Rynku – napisała o tym "Gazeta Warszawska" z 1863 roku.

Represje popowstaniowe i zamieszanie związane z powstaniem spowodowało, że w 1869 roku upadł Dom Zleceń Rolników Płockich.

Powody były różne, nie tylko polityczne. Brak fachowego kierownictwa, nie trzymanie terminów płatności i kryzys po upadku powstania spowodował bankructwo tej pożytecznej instytucji.

Prawdopodobnie spichlerz stał pusty na kilka lat przed upadkiem Domu Rolników, ponieważ nierzetelni zarządzający nie potrafili się rozliczyć z powierzonego zboża – donosiła "Gazeta Polska" z 1867 roku.

Nie wykorzystywany spichlerz postanowiono zamienić na salę teatralną. W 1869 roku wystawiono w nim kilka utworów scenicznych wystawiając sztuki Korzeniowskiego i Fredry, które prezentowali artyści dramatyczni pod dyrekcją Feliksa Stobińskiego.

Przedstawienia cieszyły się dużym zainteresowanie mieszkańców miasta i okolic.
Od 1872 roku spichlerz był w posiadaniu Franciszka Kleniewskiego, który wypuścił go w dzierżawę.

Od 1874 roku spichlerz służył jako magazyn wojsk Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Składowano w nim żyto, mąkę, kaszę jęczmienną. Dla stacjonującego w Mławie 23. Nizowskiego Pułku Piechoty magazynowano owies, siano i słomę dla koni.

Zawartość składowanych towarów musiała być znaczna, ponieważ przed spichlerzem władze wojskowe wystawiały warty. Funkcje magazynu powiatowego pełnił spichlerz do wybuchu I wojny światowej. Ale nie tylko. W latach 1880 – 1905 w części spichlerza mieli swój skład z materiałami budowlanymi oraz  spożywczymi dwaj Żydzi: Samuel Konecki i Mosze Frank.

W 1879 roku władze miejskie utworzyły przy spichlerzu plac targowy. Powodem był nadmiar furmanek wiejskich które przyjeżdżały na mławskie targi. Był więc plac przy spichlerzu zapasowym miejsce miejskiego targu.

W 1911 roku przy okazji zorganizowania wystawy rolniczej w Mławie, która odbyła się w dniach 7 – 9 lipca, płocka fabryka maszyn i narzędzi rolniczych „M.S.Sarna” otworzyła w spichlerzu swoją filię ze stałą ekspozycją  wyrobów.

Prezentowano na niej ulepszoną wersję pługa „Sokół” a także kultywatory, sieczkarnie, siewniki, młockarnie i inne maszyny, które można było na miejscu zakupić. Był więc spichlerz i teren przed nim atrakcyjnym miejscem wystawy rolniczo-przemysłowej.

Na początku XX wieku właścicielami spichlerza była grupa mławskich Żydów: Chil Kuczborski, Chaim Przygoda, Estera i Kieja Kac, Szaja i Icek Aszenchaim.

W czasie walk w początkowym okresie wojny światowej spichlerz został zniszczony, a stropy na wszystkich kondygnacjach wykonane z drewna spłonęły. Podpalenia dokonali wycofujący się Rosjanie.

Pozostały tylko mury zewnętrzne, które zostały rozebrane do parteru. Odtąd spichlerz funkcjonował jako budynek parterowy z jednospadowym dachem. Stracił zupełnie swój pierwotny wygląd.

W okresie międzywojennych jednym ze współwłaścicieli spichlerza był Żyd Lewek Kleniec. Pod koniec lat dwudziestych Spółdzielnia – Rolniczo Handlowa „Rolnik” miała w spichlerzu magazyn, w którym przechowywała zarówno zboże  na siew i inne rośliny, jak również maszyny rolnicze i inne narzędzia, a także węgiel, koks, cement i inne artykuły zaopatrujące nie tylko rolników.

Po drugiej wojnie światowej spichlerz służył jako magazyn różnym instytucjom handlowym. Zaniedbywany przez kolejnych użytkowników, coraz bardziej straszył swoim wyglądem.    

Odbudowany już w niepodległej Polsce nie uzyskał swojego dawnego blasku, jednej z efektowniejszych budowli w Mławie. Powinien był być zrekonstruowany jako budynek zabytkowy, pozbawiony wątpliwej jakości „efektów” reklamowych, które obecnie nie dodają mu dawnego znaczenia.
Dr Leszek Arent, wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej

Zdjęcie z wystawy rolniczej
Fot. ze zbiorów Jarosława Janiszewskiego

Odbudowany już w niepodległej Polsce nie uzyskał swojego dawnego blasku
Fot. ze zbiorów Jarosława Janiszewskiego